Nederland de Kolonisator

*Nederlandse versie & English version

Alleen het besef van het verleden kan ons het heden doen verstaan.

Het heden is het verleden van de toekomst.

De beste profeet van de toekomst is het verleden.

— Luethy / onbekend / Byron —

Ergo, om zicht te krijgen op de toekomst moeten we een duik nemen in het verleden. In deze blog wil ik je meenemen in mijn zoektocht naar de culturele significantie van het Nederlands wapenschild. Wat was het in het verleden, wat is het nu geworden, en wat zijn de verwachtingen voor de toekomst?

Waarom? dit jaar vieren wij achtereenvolgend 150 jaar Hindostaanse Immigratie, 160 jaar Keti Koti en 170 jaar Chinese Immigratie. Deze groepen hebben één ding gemeen. Zij hebben moeten werken voor de Nederlandse kolonisator, die vol trots haar wapenschild liet zien bij de verovering van verschillende landen en het onderdrukken van meerdere bevolkingsgroepen. Het wapenschild stond symbool voor iets krachtigs en iets machtigs, maar tegelijkertijd heeft het ook symbool gestaan voor pijn en verdriet, vooral bij de immigranten en tot slaaf gemaakten.

Kortom, de culturele significantie, of betekenis, gaat gepaard met het beeld dat men heeft van iets. En dat kan verschillen… afhankelijk vanuit welk perspectief je het bekijkt en in welke tijd.

Bijvoorbeeld, in het afgelopen jaar hebben we tijdens de boeren protesten gezien dat veel mensen de Nederlandse vlag ondersteboven ophingen. Vroeger was het een signaal in de scheepvaart dat een schip in nood verkeerde, tegenwoordig is het voor velen een steun betuig naar de boeren. Niet iedereen is het echter eens met dit gebruik. “Het is onfatsoenlijk en eigenlijk een protest tegen de staat” zegt vlaggendeskundige Marcel van Westerhoven. Een betekenis van iets, of het gevoel erbij, kan ineens veranderen. Let wel, het omgekeerd ophangen van de vlag is overigens niet verboden.

Het wapenschild daarentegen is beter beschermd tegen misinterpretaties of wangebruik, zolang men zich houdt aan de bij wet vastgestelde regels. Dus, laten we kijken wat het wapenschild precies is.

Wat is het wapenschild?

Het Nederlandse wapenschild wordt sinds 1815 gekenmerkt door een gouden leeuw op een blauw schild, afkomstig van het oudste wapen van het Huis van Nassau. De leeuw heeft een zwaard vast, een symbool van macht, en een bundel van zeven pijlen die verwijzen naar de historische provincies van Nederland.

Het wapenschild wordt vastgehouden door twee leeuwen en onderaan het schild is een lint bevestigt met de spreuk 'Je Maintiendrai’, wat betekent ‘ik zal handhaven’.

Na de vereniging van de Noordelijke en Zui­delijke Nederlanden, zijn er twee varianten van het wapen die nog in gebruik zijn, die in 1907 minimaal zijn veranderd en in 1980 bij Koninklijk besluit is vastgelegd. Sindsdien hebben wij het Rijkswapen en het Koninklijk wapen. Logischerwijs is het Koninklijk wapen gereserveerd voor de Koning. Het Rijkswapen is gereserveerd voor gebruik door de staat en al haar instanties. Let wel, het gebruik van elementen uit het Koninklijk wapen of Rijkswapen kan de indruk wekken dat iemand gelieerd is aan de staat of het Koningshuis, daarom is dat niet toegestaan.

Iets verder terug in de tijd

Wapenschilden werden in de middeleeuwen al gebruikt als een embleem om de verbondenheid aan een familie of groep aan te geven. Ridders en edelen konden zo op het slagveld en in toernooien geïdentificeerd worden.

Kortom, men liet ermee zien wie ze waren en wie ze vertegenwoordigden. Vrij onschuldig. Maar uiteindelijk is het Nederlands wapenschild ook gebruikt voor andere doeleinden… Iets minder onschuldig.

Wist je dat… het wapenschild tijdens de koloniale tijd in het grote spel van landjepik ook werd gebruikt om de Nederlandse aanwezigheid in de overzeese gebieden aan te geven?

Stel je eens voor… je woont in de 19ᵉ eeuw in Papua, Indonesië en loopt nietsvermoedend naar de kust om te gaan vissen voor de dag. Je ziet in de verte een klein houten vaartuig, met erin licht gekleurde heren in uniform.

Je weet dat dit niet veel goeds kan betekenen, zo is gebleken uit de geschiedenis. Als het niet de Nederlanders zijn, dan zijn het de Portugezen of Engelsen die om jouw land vechten. Je ziet ze een beetje angstig kijken terwijl ze haastig pagaaien terug naar het schip.

In je ooghoeken zie je iets glimmen, dit gek object stond hier nog niet eerder. Een bord met een gouden leeuw erop, een zwaard en pijlen in de klauwen, op een blauw schild en een imposante kroon erboven. En twee leeuwen die dat schild vasthouden. Je gaat maar gewoon verder met wat je kwam doen; “het zal niet zo belangrijk zijn als die heren het hier zomaar achterlaten.”

Zo zie je maar, een object betekent niks zolang je het geen betekenis toekent, op z’n ‘Cruyffiaans’ gezegd. Inmiddels weten wij allemaal wat die betekenis was en wat voor verstrekkende gevolgen dat met zich meebracht.

Onverwachte Wending

Ik wil een moment stilstaan bij het Nederlands wapenschild die te zien is in het Tropenmuseum te Amsterdam. Tijdens een bezoek aan het museum voor school moest ik een object analyse doen op basis van het Pomian model.

Volgens het bijschrift is het wapenschild uit 1850 en afkomstig uit het dorpje Wasior. Een zekere kolonel Haga weet echter te vertellen dat er nooit een bord is achtergelaten in dat dorp. Wel in het naburige dorpje Miei, in het jaar 1875. Het is daar zelfs in 1879 nog gesignaleerd. Kolonel Haga geeft verder aan dat het bord naar alle waarschijnlijkheid in Wasior terecht is gekomen omdat men als waardering voor die borden pogingen deden om ze te stelen. Bij registratie in het Tropenmuseum is dus een fout gemaakt.

Nu staat het bord in een vitrine achter een pilaar in een hoek, moeilijk zichtbaar, waardoor meerdere museumbezoekers er straal voorbij lopen. Het is een ‘semiofoor’ (betekenisdrager) om onze koloniale geschiedenis in Indonesië weer te geven. Aan de ene kant het verzet van de Indonesiërs, en aan de andere kant verschillende objecten (waaronder dit schild) ter illustratie van de inspanningen van de Nederlanders om de opstand de kop in te drukken.

Het kan dus zomaar zijn dat dit object ooit angsten opwekte, zeker nadat vele mensen die in aanraking kwamen met dit wapenschild ontzettend slecht behandeld zijn. Daarna werd het een trofee ter versiering. Nu is het een onderdeel van een groter verhaal van verzet in een museum. Het is dus niet tentoongesteld om de betekenis en herkomst van het wapenschild zelf onder de aandacht te brengen.

Het Heden

Tegenwoordig kennen wij het wapenschild alleen vanwege het gebruik bij Nederlandse instellingen en organisaties, zoals de regering, het parlement en het Koninklijk Huis. Het wordt vaak afgebeeld op munten, postzegels, vlaggen en officiële documenten. Denk bijvoorbeeld aan die blauwe envelop.

Ben jij, als Nederlandse lezer, dan op een emotionele manier verbonden aan het Nederlands wapenschild? Los van dat je wellicht een traantje moet wegpinken wanneer die welbekende brief op de mat valt. Is er nu überhaupt een culturele significantie? Wordt er tegenwoordig nog nagedacht over het wapenschild wanneer wij bepaalde momenten in de geschiedenis gedenken?

Zoals het bord in het museum van betekenis is veranderd, zo is de significantie van het wapenschild zelf ook veranderd door de tijd heen. Ondanks de rijke geschiedenis, letten we nu nauwelijks op waar we het zien, zo bleek ook toen ik die vraag stelde aan studiegenoten.

De Toekomst

Tot slot… Op basis van de waargenomen veranderingen, de daling van de populariteit van de monarchie en het gegeven dat de wereld continue verandert, durf ik te stellen dat de betekenis en het belang van het wapenschild in de loop der tijd verder zal vervagen.

De geschiedenis laat zien dat het publiek (en andere maatschappelijke partners) een steeds grotere rol speelt in betekenisgeving van objecten. We geven nu meer betekenis aan het verhaal van de andere zijde. Er is soms zelfs schaamte vanuit Nederlanders. Het belangrijkste is dat we in al onze diversiteit met elkaar in gesprek blijven, naar elkaar durven te luisteren en vooral begrip tonen voor elkaar.

Door de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen is te verwachten dat bepaalde groepen in de samenleving zich nog minder verbonden zullen voelen met de vlag, laat staan het wapenschild. Tegelijkertijd kan dat er juist voor zorgen dat men meer waarde gaat hechten aan oude vertrouwde zaken. Het wapenschild is ooit immers een symbool geworden van de Nederlandse identiteit en geschiedenis.

Er zijn drie jubileum vieringen dit jaar, die gevierd zullen worden in Nederland en in Suriname. Bezoek zo een viering en leer de geschiedenis kennen vanuit een ander perspectief. Ken je iemand uit die gemeenschap, ga dan eens in gesprek.

Want, vergeet niet:

De bittere lessen uit het verleden moeten voortdurend opnieuw worden geleerd.

— Albert Einstein —

English

“Only the awareness of the past can make us understand the present."

“The present is the past of the future.”

“The best prophet of the future is the past.”

— Luethy / Unknown / Byron —

Ergo, to gain insight into the future, we must dive into the past. In this blog, I want to take you on my quest for the cultural significance of the Dutch coat of arms. What was it in the past, what has it become now, and what are the expectations for the future?

Why you ask? This year, we celebrate successively 150 years of Indian Immigration, 160 years of Keti Koti and 170 years of Chinese Immigration. These groups have one thing in common. They had to work for the Dutch coloniser, who proudly displayed her coat of arms when conquering several countries and oppressing several populations. The coat of arms symbolised something powerful and something mighty, but at the same time, it also symbolised pain and sorrow, especially among immigrants and enslaved people.

In short, cultural significance, or meaning, goes with the image one has of something. And that can vary... depending on from which perspective you look at it and in what time period.

For example, in the past year during the farmers' protests in the Netherlands we have seen many people hanging the Dutch flag upside down. It used to be a signal in shipping that a ship was in distress, today for many it is a sign of support to farmers. However, not everyone agrees with this custom; "It is indecent and actually a protest against the state" says flag expert Marcel van Westerhoven. So we can safely say that a meaning of something, or the feeling about it, can suddenly change. Mind you, hanging the flag upside down is not prohibited.

The coat of arms, on the other hand, is better protected from misinterpretation or misuse, so one has to follow the rules established by law. Now let's see what the coat of arms is.

What is the coat of arms?

Since 1815, the Dutch coat of arms has been characterised by a golden lion on a blue shield, taken from the oldest coat of arms of the House of Nassau. The lion holds a sword, a symbol of power, and a bundle of seven arrows referring to the historical provinces of the Netherlands.

The coat of arms is held by two lions and at the bottom of the shield is a ribbon attached with the motto ‘Je Maintiendrai,’ meaning 'I will uphold.’

After the union of the Northern and Southern Netherlands, two variants of the coat of arms remained in use, which were minimally changed in 1907 and established by Royal Decree in 1980. Since then we have had the National coat of arms and the Royal coat of arms. Naturally, the Royal coat of arms is reserved for the King. The National coat of arms is reserved for use by the state and all its agencies. Please note that the use of elements from the Royal coat of arms or National coat of arms may give the impression that someone is affiliated with the state or the Royal Household, therefore it is not allowed.

A little further back in time

Coat of arms were already used in the Middle Ages as an emblem to indicate affiliation with a family or group. Knights and nobles could thus be identified on the battlefield and in tournaments.

In short, people used it to show who they were and who they represented. Pretty innocuous. But eventually the Dutch coat of arms was also used for other purposes ... Things that are less innocent.

Did you know that ... the coat of arms was also used during colonial times in the great “game” of land grabbing to indicate the Dutch presence in overseas territories?

Imagine... you live in the 19ᵉ century in Papua, Indonesia and unsuspectingly walk to the shore to go fishing for the day. In the distance you see a small wooden vessel, with light-skinned gentlemen in uniform sitting in it.

History taught you that this can't mean much good. If it's not the Dutch, it's the Portuguese or English fighting over your land. You see the men looking a little anxious as they hastily paddle back to the ship.

In the corner of your eye you see something shimmering; this crazy object was not here before. A plate with a golden lion on it, a sword and arrows in its claws, on a blue shield and an imposing crown above it. And two lions holding that shield. You just go on with what you came to do; "it won't be that important if those gentlemen just left it here."

So you see, to put it in Cruyffian words, an object doesn't mean anything as long as it doesn’t mean anything to you. However, by now we all know what that meaning was to the Dutch coloniser and what far-reaching consequences it entailed.

Unexpected Turn

I want to take a moment to reflect on the Dutch coat of arms on display at the Tropenmuseum in Amsterdam. During a visit to the museum for school, I had to do an object analysis based on the Pomian model.

According to the caption, the coat of arms is from 1850 and from the village of Wasior, Papua. However, a certain Colonel Haga recollects that no plate was ever left in that village. It was, however, in the neighbouring village of Miei, in the year 1875. It was even spotted there in 1879. Colonel Haga further indicates that in all likelihood the sign ended up in Wasior because people attempted to steal it in appreciation of those signs. So when it was registered at the Tropenmuseum, a mistake was made.

Now the sign is in a display case behind a pillar in a corner, difficult to see. That’s why several museum visitors walk right past it. It is a "semiophore" (carrier of meaning) to represent our colonial history in Indonesia. On one side is the resistance of the Indonesians, and on the other side several objects (including this shield) illustrating the efforts of the Dutch to quell the rebellion.

So it may just be that this object once provoked fear, especially after many people who came into contact with this coat of arms were treated incredibly badly. At some point it became a trophy for decoration. Now it is part of a larger story of resistance in a museum. So to clarify, it is not on display to highlight the meaning and origin of the coat of arms itself.

The Present

Today we know the coat of arms only because of its use in Dutch institutions and organisations, such as the government, parliament and the Royal House. It is often depicted on coins, stamps, flags and official documents. Think, for example, of that terrifying blue envelope.

So are you, as a Dutch reader, connected to the Dutch coat of arms in an emotional way? Apart from the fact that you may shed a tear when that well-known letter arrives on your doorstep. Is there any cultural significance at all? Is the coat of arms even considered today when we commemorate certain moments in history such as the three historical events happening this year?

Just as the panel in the museum has changed in significance, so has the significance of the coat of arms itself changed over time. Despite its rich history, we now hardly pay attention to where we see it, as was evident when I posed that question to fellow students.

The Future

In conclusion... Based on the changes observed, the decline in the popularity of the monarchy and the fact that the world is constantly changing, I would venture to say that the meaning and importance of the coat of arms will continue to fade over time.

History shows that the public (and other social partners) play an increasing role in giving meaning to objects. Nowadays, we tend to give more meaning to the stories of the other side. There is sometimes even shame coming from Dutch people. The most important thing is that, in all our diversity, we stay in conversation with each other, dare to listen to each other and, above all, show understanding for each other.

Due to political and social developments, it is to be expected that certain groups in society will feel even less connected to the flag, let alone the coat of arms. At the same time, this may actually cause people to attach more value to familiar nostalgic things. After all, the coat of arms once became a symbol of Dutch identity and history.

There are three commemorative celebrations this year, which will be celebrated in the Netherlands and in Suriname. Attend at least one such celebration and learn about history from a different perspective. Better still, if you know someone from that community, have a conversation.

Because, remember this:

“The bitter lessons of the past must be constantly re-learned.”

— Albert Einstein —